Ρήγας Βελεστινλής - Φεραίος (1757-1798). Εθνομάρτυρας και πρωτοπόρος, αγωνιστής της εθνικής μας λευτεριάς, όραματιστής μιας βαλκανικής ομοσπονδίας.
Τα βιογραφικά στοιχεία που γνωρίζομε για τον Ρήγα είναι λίγα.
Γεννήθηκε στο Βελεστίνο της Θεσσαλίας το 1757.
Το όνομα Ρήγας δεν ξέρομε αν είναι το βαπτιστικό του όνομα ενώ το επίθετο Βελεστινλής είναι δηλωτικό του τόπου καταγωγής του και το επέλεξε ο ίδιος , αφού έτσι υπέγραφε.
Οι κατοπινοί λόγιοι του προσέθεσαν το επίθετο Φεραίος, επειδή το Βελεστίνο κατείχε το χώρο των αρχαίων Φερών.
Γεννήθηκε από εύπορους γονείς. Ο πατέρας του ήταν έμπορος στο Βελεστίνο και τον έλεγαν Κυριαζή και γι' αυτό πολλοί του δίνουν το επίθετο Κυριαζής, και το όνομα Αντώνιος.
Ο Ρήγας έζησε τα πρώτα είκοσι περίπου χρόνια της ζωής του στην υπόδουλη Ελλάδα, ενώ τα υπόλοιπα είκοσι στη ξενιτιά και πιο συγκεκριμένα στην Πόλη στη Βλαχία και τη Βιέννη.
Τα πρώτα γράμματα λέγεται ότι τα έμαθε από έναν παπά στο Βελεστίνο, κατόπιν φαίνεται να μαθήτευσε κοντά σε γνωστούς δασκάλους, στα σχολεία που ακμάζουν την εποχή αυτή στη Ζαγορά και στα Αμπελάκια.
Ο βιογράφος του Χριστόφορος Περραιβός δίνει την πληροφορία ότι μετά τις βασικές του σπουδές εσχολάρησε στο χωριό Κισσό, αυτό είναι πολύ πιθανό γιατί λόγω της ελλείψεως εκπαιδευτικού προσωπικού την εποχή αυτή, τα σχολεία αυτά κατήρτισαν και δασκάλους. Στη “Σύντομη βιογραφία ” του Ρήγα, αναφέρεται ότι έκανε και τον γραμματοδιδάσκαλο στο χωριό Κισσός του Πηλίου.
Στην Κωνσταντινούπολη ο Ρήγας έρχεται γύρω στα 1777-1780.
Την επαγγελματική του πορεία δεν είμαστε πάντα σε θέση να την παρακολουθήσομε με ακρίβεια, όμως στην Πόλη, φαίνεται να είναι όμοια με αυτή που ακολουθούσαν οι περισσότεροι απόδημοι ομογενείς της εποχή του. Δουλεύει ως οικοδιδάσκαλος και γραμματικός σε αρχοντικά Φαναριωτών. Στην Πόλη συνάντησε την οικογένεια των Υψηλάντηδων στην οποία προσλαμβάνεται ως γραμματικός του Αλέξανδρου Υψηλάντη, παππού των Υψηλάντηδων του '21. Έχει δίψα για μάθηση και ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για τη μόρφωση του. Εκεί κοντά στην οικογένεια των Υψηλάντηδων έμαθε ξένες γλώσσες, πράγμα που ήταν εντελώς απαραίτητο για κάθε Φαναριώτη, που διεκδικούσε θέση στην οθωμανική αυτοκρατορία, ή στις ηγεμονίες. Ο Ρήγας έδειξε πραγματικά καταπληκτική ικανότητα στην εκμάθηση ξένων γλωσσών, και είχε αποκτήσει προχωρημένη εξοικείωση με τα τουρκικά, βλάχικα, γερμανικά αλλά και τα γαλλικά που τα χειριζόταν όπως τη μητρική του γλώσσα.
Έμαθε επίσης να παίζει και φλάουτο που το χρησιμοποίησε αργότερα για να παίζει τα τραγούδια του.
Ύστερα από την παραμονή του στην Κωνσταντινούπολη έρχεται στις πλούσιες παραδουνάβιες χώρες όπου “ο ελεύθερος αυτός τόπος είναι ο μόνος κατάλληλος για την ανάπτυξη των ιδεών του, και το μόνο άσυλο των ελευθεροφρόνων Ελλήνων.....” ( όπως γράφει ο βιογράφος του Χριστ. Περραιβός). Εκεί προσλαμβάνεται και εισέρχεται στην υπηρεσία του Μπραγκοβάνου.
Η άποψη ότι δούλεψε σαν γραμματικός του Μαυρογένη την περίοδο που ξεσπάει ο δεύτερος ροσωτουρκικός πόλεμος (1787-1792) μάλλον πρέπει να αναιρεθεί σύμφωνα με νεότερες έρευνες.
Παρόλο που δεν γνωρίζουμε πότε ακριβώς εγκαταστάθηκε ο Ρήγας στη Βλαχία γνωρίζουμε ότι το 1780 ήταν στο Βουκουρέστι κανονικά εγκαταστημένος, ως γραμματέας του ηγεμόνα Αλέξανδρου Υψηλάντη, όπου ανάπτυξε μεγάλη δράση.
Όπως γράφει ο Περραιβός στη “Σύντομη βιογραφία” του, ο Ρήγας ήταν φιλόπονος, έξυπνος, ζωηρός, εύστροφος και αγαπητός σε όλους, πρόθυμος πάντα να εξυπηρετήσει τους πάντες.
Ο Ρήγας συνέχιζε να μελετά και να παρακολουθεί από κοντά όλη την πνευματική κίνηση της εποχής του. Τότε γνωρίστηκε με το σημαντικό δάσκαλο και πρωτοπόρο σε ριζοσπαστικές ιδέες, Δημήτριο Καταρτζή που είχε τοποθετηθεί στο Βουκουρέστι ως νομικός σύμβουλος του ηγεμόνα. Ο Καταρτζής ήταν ο πρώτος με αναγνωρισμένο κύρος που υποστήριξε τη δημοτική γλώσσα. Η γνωριμία του Ρήγα με τον Καταρτζή και η στενή φιλία τους, τον βοήθησε σημαντικά, στην τελική διαμόρφωση των ιδεών του. Ο Καταρτζής ήταν βαθιά επηρεασμένος από τον γαλλικό Διαφωτισμό και τις θέσεις των Εγκυκλοπαιδιστών και είχε σαν κύριο στόχο του, όπως και ο Ρήγας αργότερα, “την κοινή προκοπή”.
Ο Ρουμάνος ιστορικός Ξενοπόλ γράφει ότι το 1780 και ενώ ήταν γραμματέας του Αλέξανδρου Υψηλάντη, ο Ρήγας δημιούργησε μια μυστική οργάνωση που την ονόμασε Εταιρεία των φίλων και είχε ως έμβλημα το “ Ζήτω η Φιλοπατρία ”.
Το γεγονός αυτό δεν αναφέρεται σε άλλη πηγή. Ο Αρ. Δασκαλάκης στο “Ρήγας Βελεστινλής” υποστηρίζει ότι η εταιρεία αυτή του Ρήγα αν υπήρχε πραγματικά θα πρέπει να ήταν κάποια μασονική στοά και όχι εθνικοαπελευθερωτική οργάνωση. Τα σχέδια για μια εθνικοαπελευθερωτική οργάνωση τα τοποθετεί μετά την κάθοδο του Ναπολέοντα στην Ιταλία.
Στα 1790 ο Ρήγας μπαίνει στην υπηρεσία του Χριστόδουλου
Κυρλιανού ως γραμματέας και θα παραμείνει στη θέση αυτή μέχρι το 1791 που θα τον συνοδεύσει στη Βιέννη .
Στους λίγους μήνες της εκεί παραμονής του ο Ρήγας βρίσκει την ευκαιρία να τυπώσει τα πρώτα του βιβλία.
Έτσι σε ηλικία τριάντα τριών ετών ο αφανής “ γραμματικός ”
Παρουσιάζεται συγγραφέας τριών βιβλίων. Με τα χειρόγραφα έτοι-
μα στις αποσκευές του (ασφαλισμένα μέσα σε μια μαξιλαροθήκη, καθώς έγραφε ο ίδιος αργότερα ) ο Ρήγας κατευθύνεται στα ελληνικά τυπογραφία της Βιέννης για να τυπώσει ότι προλάβει. Τύπωσε τότε μια σειρά διηγήματα, μεταφρασμένα από τα γαλλικά, με τον τίτλο “ Σχολείον των ντελικάτων εραστών ”, και ένα εκλαϊκευμένο εγχειρίδιο αστρονομίας και φυσιογνωσίας με τον τίτλο “ Φυσικής απάνθισμα ”, ακόμα ανήγγειλε και την τύπωση ενός τρίτου βιβλίου, “ Το πνεύμα των νόμων ” του Montesquieu μεταφρασμένο , έκδοση που δεν πρόλαβε να πραγματοποιήσει.
Τον Αύγουστο του 1796 εγκαταλείπει οριστικά την Βλαχία, και έρχεται οριστικά στη Βιέννη όπου αποδύεται σε εκδόσεις χαρτών και βιβλίων, δικών του και ξένων, ξεσηκώνει τους πατριωτικούς κύκλους των ομογενών, παίρνει ηγετική πρωτοβουλία στα απελευθερωτικά σχέδια. Καταστρώνει με φίλους του μακρόπνοα σχέδια εκδοτικών εξορμήσεων, συνδυασμένα με την εθνοδιαφωτιστική προσπάθεια που επέβαλαν οι περιστάσεις .
Τον Οκτώμβρη του 1797 μέσα σε δύο νύχτες τυπωνόταν κρυφά σε 3000 αντίτυπα το επαναστατικό του μανιφέστο, ένα μεγάλο μονόφυλλο πυκνογραμμένο σε μεγάλο σχήμα που περιείχε αρχικά τα πανανθρώπινα συνθήματα, “Ελευθερία - Ισώτης - Αδελφότης ” και περιλάμβανε μια φλογερή Προκήρυξη, έπειτα μια διακήρυξη των Δικαιωμάτων του ανθρώπου και το Σύνταγμα του νέου πολιτεύματος και στο τέλος τον αθάνατο Θούριο.
Οι χάρτες ήταν δύο γεωγραφικοί πίνακες των παραδουναβίων ηγε-μονιών η “ Νέα Χάρτα της Βλαχίας ” και η “ Γενική Χάρτα της Μολδοβίας ”, δύο έργα που αποτελούσαν και υπολογίσιμη ίσως εμπορική επιχείρηση - και η μεγάλη (2*2μ.) δωδεκάφυλλη “ Χάρτα της Ελλάδος ” (1797) γεωγραφικός και ιστορικός πίνακας του αρχαίου και νέου Ελληνισμού, μνημείο πολυμαθείας και φιλοπονίας, πατριδογνωστική εγκυκλοπαίδεια προορισμένη να ανακαλέσει στη μνήμη των ραγιάδων την προγονική τους ιστορία και δόξα. Στον ίδιο χαλκογράφο τύπωσε τότε (1797) και μια εικόνα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, πλαισιομένη με πορτραίτα στρατηγών και εικονογραφικές παραστάσεις μαχών, σκηνές που αναζωπύρωναν την εθνική περηφάνεια των απογόνων του θρυλικού τιμωρού των Ασιατών.
Από τα βιβλία που τύπωσε το ίδιο εκείνο διάστημα στη Βιέννη ο Ρήγας το ένα, ο “ Νέος Ανάρχασις ” (1797) έχει στενή σχέση με το ιστορικό περιεχόμενο της μεγάλης Χάρτας. Η φανταστική περιήγηση στην αρχαία Ελλάδα ( Voyage du jeune Anacharsis en Grece ) (1788) του Γάλλου αββά J.Barthelemy έργο θαυμαστής αρχαιογνωσίας που το διαθερμαίνει βαθύτατη λατρεία προς το κλασσικό μεγαλείο. Δεύτερο βιβλίο τυπωμένο το ίδιο διάστημα είναι ο “Ηθικός Τρίπους” (1797), ένα τρίπτυχο με “ ηθικό ” περιεχόμενο, έργα λογοτεχνικά, που κατοπτρίζουν τα ήθη των ανθρώπων.
Δεν έχομε βέβαια μπροστά μας το συστηματικό έργο ενός αιωνόβιου σοφού αλλά σποραδικές εκδηλώσεις των ανησυχιών, των αναζητήσεων και των φιλοδοξιών ενός αυτοδημιούργητου - αυτοδίδακτου νέου που δεν γνώρισε συστηματικές σπουδές και πανεπιστήμια, αλλά όμως ανάμεσα στις άλλες απασχολήσεις του καλλιεργούσε τα γράμματα, παθιαζόταν για την κατάκτηση και τη διάδοση των “φώτων”.
Πολλά έχουν ειπωθεί για την επιλογή από τον Ρήγα της Βιέννης ως κέντρο της δράσης του. Η Βιέννη ήταν η πρωτεύουσα της πιο αντιδραστικής αυτοκρατορίας, με στενές σχέσεις με την Τουρκία και είχε δημιουργήσει μια τρομερή αστυνομία που είχε ειδικευτεί στην καταστολή των επαναστατικών κινημάτων.
Ο Ρήγας την επέλεξε όμως για ένα ειδικό λόγο. Στην Αυστροουγγαρία υπήρχαν πολυπληθείς ελληνικές παροικίες που είχαν εξελιχθεί πολιτικά σε ριζοσπαστικές. Είναι χαρακτηριστικό ότι το κίνημα του Κατσώνη είχε για κέντρο την Αυστρία. Οι Έλληνες της Αυστροουγγαρίας που αρχικά έγιναν δεκτοί με ευμένεια συναντούσαν μεγάλες δυσκολίες στις δύο τελευταίες δεκαετίες του 18.αι. και αυτό γιατί καθώς αναπτυσσόταν η ντόπια αστική τάξη, παίρνονταν περιοριστικά μέτρα κατά των Ελλήνων.
Οι Έλληνες της Αυστρίας λοιπόν ένιωθαν περισσότερο την ανάγκη της εθνικής ελευθερίας και γι` αυτό είχαν συνδράμει ενεργά και γενναιόδωρα στο κίνημα του Κατσώνη.
Ο ελληνισμός της Αυστροουγγαρίας είχε δεχθεί περισσότερο έντονα την επίδραση της Γαλλικής Επανάστασης. Νιώθοντας την ανάγκη μιας εθνικής αποκατάστασης που θα τον προστάτευε είχε δεχθεί με συγκίνηση τα κηρύγματα “ περί έθνους και εθνικής ελευθερίας ” της Γαλλικής Επανάστασης.
Είχε δει και εκτιμήσει πολύ σωστά το πρόβλημα “Αλή-πασάς”.
Ο Ρήγας επέλεξε την Βιέννη σαν κέντρο της δράσης του παρόλο που ο στενός του φίλος Πασβάνογλου πίστευε ότι το κίνημα που προετοίμαζε έπρεπε να αρχίσει από το Αιγαίο, από κει που ήταν η καρδιά της Ελλάδας. Στη Μολδαβία και τη Βλαχία κυριαρχούσαν οι Φαναριώτες, όμως ο Ρήγας ήθελε να αποφύγει αυτό τον πειρασμό γιατί δεν πίστευαν στις τολμηρές ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης που στάθηκαν και η βάση των δικών του σκέψεων και εμπνεύσεων. Από τη Βιέννη ο Ρήγας βρισκόταν κοντά στην Ελλάδα, κι αποχτούσε αμέσως επαφή με τους κλέφτες και τους αρματολούς που ήταν η βάση του ενός εθνικού κινήματος. Στη Βιέννη άλλωστε εκδόθηκε και η πρώτη ελληνική εφημερίδα από τους αδερφούς Μακρίδη-Πουλιού στα τέλη του 1790 με τον τίτλο “ Εφημερίς ”.Παρόλο που εκδιδόταν κάτω από την αυστριακή λογοκρισία πρόβαλλε έμμεσα τις εθνικές τάσεις. Στην “ Εφημερίδα ” θα συνεργαστεί και ο Ρήγας
και θα την κάνει όργανο προβολής των σκοπών του.
Στη Βιέννη ο Ρήγας είχε οικονομική άνεση παρόλο που δεν είχε συγκεκριμένους πόρους. Έκανε συχνά ταξίδια, κατέλυε σε μεγάλα ξενοδοχεία και τύπωνε τα βιβλία του. Πολλοί μελετητές υποστηρίζουν ότι είχε κάποια οικονομική ενίσχυση από τις γαλλικές υπηρεσίες, με τις οποίες κρατούσε από χρόνια στενή σχέση, αν και μπορεί να είχε μαζέψει δικά του χρήματα την εποχή της κατάρρευσης του τουρκικού στρατού και της φυγής του Μαυρογένη. Ακόμα πρέπει να σημειώσουμε ότι ο Ρήγας συνεργαζόταν στενά με παράγοντες της Βλαχίας που τον κάλυπταν οικονομικά.
Στη Βιέννη επίσης συγκέντρωσε γύρω του ένα κύκλο αφοσιωμένων στις ιδέες και στα προγράμματα του . Ήταν κατά κύριο λόγο νέοι έμποροι που είχαν ενθουσιαστεί με τις γαλλικές ιδέες. Δημιουργήθηκαν διάφοροι κύκλοι στους οποίους μιλούσε ο Ρήγας, που ήταν καλός ρήτορας και κέρδιζε εύκολα το ακροατήριο του. Στη Βιέννη ο Ρήγας συνεχώς κινούταν μεταξύ των Ελλήνων και τους μυούσε στην οργάνωση του, που προετοίμαζε την εθνική εξέγερση. Η επιλογή των προσώπων που μυούσε στα σχέδια του γινόταν προσεκτικά. Στους μυημένους κυκλοφορούσε τα έργα του και κυρίως το “Θούριο”, το επαναστατικό του κήρυγμα. Το κυκλοφορούσε χειρόγραφο που οι μυημένοι το αντέγραφαν και το έδιναν σε άλλους, για να κάνουν το ίδιο και αυτοί, και τα μηνύματα του έτσι έφταναν ως την Ελλάδα.
Τα βιογραφικά στοιχεία που γνωρίζομε για τον Ρήγα είναι λίγα.
Γεννήθηκε στο Βελεστίνο της Θεσσαλίας το 1757.
Το όνομα Ρήγας δεν ξέρομε αν είναι το βαπτιστικό του όνομα ενώ το επίθετο Βελεστινλής είναι δηλωτικό του τόπου καταγωγής του και το επέλεξε ο ίδιος , αφού έτσι υπέγραφε.
Οι κατοπινοί λόγιοι του προσέθεσαν το επίθετο Φεραίος, επειδή το Βελεστίνο κατείχε το χώρο των αρχαίων Φερών.
Γεννήθηκε από εύπορους γονείς. Ο πατέρας του ήταν έμπορος στο Βελεστίνο και τον έλεγαν Κυριαζή και γι' αυτό πολλοί του δίνουν το επίθετο Κυριαζής, και το όνομα Αντώνιος.
Ο Ρήγας έζησε τα πρώτα είκοσι περίπου χρόνια της ζωής του στην υπόδουλη Ελλάδα, ενώ τα υπόλοιπα είκοσι στη ξενιτιά και πιο συγκεκριμένα στην Πόλη στη Βλαχία και τη Βιέννη.
Τα πρώτα γράμματα λέγεται ότι τα έμαθε από έναν παπά στο Βελεστίνο, κατόπιν φαίνεται να μαθήτευσε κοντά σε γνωστούς δασκάλους, στα σχολεία που ακμάζουν την εποχή αυτή στη Ζαγορά και στα Αμπελάκια.
Ο βιογράφος του Χριστόφορος Περραιβός δίνει την πληροφορία ότι μετά τις βασικές του σπουδές εσχολάρησε στο χωριό Κισσό, αυτό είναι πολύ πιθανό γιατί λόγω της ελλείψεως εκπαιδευτικού προσωπικού την εποχή αυτή, τα σχολεία αυτά κατήρτισαν και δασκάλους. Στη “Σύντομη βιογραφία ” του Ρήγα, αναφέρεται ότι έκανε και τον γραμματοδιδάσκαλο στο χωριό Κισσός του Πηλίου.
Στην Κωνσταντινούπολη ο Ρήγας έρχεται γύρω στα 1777-1780.
Την επαγγελματική του πορεία δεν είμαστε πάντα σε θέση να την παρακολουθήσομε με ακρίβεια, όμως στην Πόλη, φαίνεται να είναι όμοια με αυτή που ακολουθούσαν οι περισσότεροι απόδημοι ομογενείς της εποχή του. Δουλεύει ως οικοδιδάσκαλος και γραμματικός σε αρχοντικά Φαναριωτών. Στην Πόλη συνάντησε την οικογένεια των Υψηλάντηδων στην οποία προσλαμβάνεται ως γραμματικός του Αλέξανδρου Υψηλάντη, παππού των Υψηλάντηδων του '21. Έχει δίψα για μάθηση και ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για τη μόρφωση του. Εκεί κοντά στην οικογένεια των Υψηλάντηδων έμαθε ξένες γλώσσες, πράγμα που ήταν εντελώς απαραίτητο για κάθε Φαναριώτη, που διεκδικούσε θέση στην οθωμανική αυτοκρατορία, ή στις ηγεμονίες. Ο Ρήγας έδειξε πραγματικά καταπληκτική ικανότητα στην εκμάθηση ξένων γλωσσών, και είχε αποκτήσει προχωρημένη εξοικείωση με τα τουρκικά, βλάχικα, γερμανικά αλλά και τα γαλλικά που τα χειριζόταν όπως τη μητρική του γλώσσα.
Έμαθε επίσης να παίζει και φλάουτο που το χρησιμοποίησε αργότερα για να παίζει τα τραγούδια του.
Ύστερα από την παραμονή του στην Κωνσταντινούπολη έρχεται στις πλούσιες παραδουνάβιες χώρες όπου “ο ελεύθερος αυτός τόπος είναι ο μόνος κατάλληλος για την ανάπτυξη των ιδεών του, και το μόνο άσυλο των ελευθεροφρόνων Ελλήνων.....” ( όπως γράφει ο βιογράφος του Χριστ. Περραιβός). Εκεί προσλαμβάνεται και εισέρχεται στην υπηρεσία του Μπραγκοβάνου.
Η άποψη ότι δούλεψε σαν γραμματικός του Μαυρογένη την περίοδο που ξεσπάει ο δεύτερος ροσωτουρκικός πόλεμος (1787-1792) μάλλον πρέπει να αναιρεθεί σύμφωνα με νεότερες έρευνες.
Παρόλο που δεν γνωρίζουμε πότε ακριβώς εγκαταστάθηκε ο Ρήγας στη Βλαχία γνωρίζουμε ότι το 1780 ήταν στο Βουκουρέστι κανονικά εγκαταστημένος, ως γραμματέας του ηγεμόνα Αλέξανδρου Υψηλάντη, όπου ανάπτυξε μεγάλη δράση.
Όπως γράφει ο Περραιβός στη “Σύντομη βιογραφία” του, ο Ρήγας ήταν φιλόπονος, έξυπνος, ζωηρός, εύστροφος και αγαπητός σε όλους, πρόθυμος πάντα να εξυπηρετήσει τους πάντες.
Ο Ρήγας συνέχιζε να μελετά και να παρακολουθεί από κοντά όλη την πνευματική κίνηση της εποχής του. Τότε γνωρίστηκε με το σημαντικό δάσκαλο και πρωτοπόρο σε ριζοσπαστικές ιδέες, Δημήτριο Καταρτζή που είχε τοποθετηθεί στο Βουκουρέστι ως νομικός σύμβουλος του ηγεμόνα. Ο Καταρτζής ήταν ο πρώτος με αναγνωρισμένο κύρος που υποστήριξε τη δημοτική γλώσσα. Η γνωριμία του Ρήγα με τον Καταρτζή και η στενή φιλία τους, τον βοήθησε σημαντικά, στην τελική διαμόρφωση των ιδεών του. Ο Καταρτζής ήταν βαθιά επηρεασμένος από τον γαλλικό Διαφωτισμό και τις θέσεις των Εγκυκλοπαιδιστών και είχε σαν κύριο στόχο του, όπως και ο Ρήγας αργότερα, “την κοινή προκοπή”.
Ο Ρουμάνος ιστορικός Ξενοπόλ γράφει ότι το 1780 και ενώ ήταν γραμματέας του Αλέξανδρου Υψηλάντη, ο Ρήγας δημιούργησε μια μυστική οργάνωση που την ονόμασε Εταιρεία των φίλων και είχε ως έμβλημα το “ Ζήτω η Φιλοπατρία ”.
Το γεγονός αυτό δεν αναφέρεται σε άλλη πηγή. Ο Αρ. Δασκαλάκης στο “Ρήγας Βελεστινλής” υποστηρίζει ότι η εταιρεία αυτή του Ρήγα αν υπήρχε πραγματικά θα πρέπει να ήταν κάποια μασονική στοά και όχι εθνικοαπελευθερωτική οργάνωση. Τα σχέδια για μια εθνικοαπελευθερωτική οργάνωση τα τοποθετεί μετά την κάθοδο του Ναπολέοντα στην Ιταλία.
Στα 1790 ο Ρήγας μπαίνει στην υπηρεσία του Χριστόδουλου
Κυρλιανού ως γραμματέας και θα παραμείνει στη θέση αυτή μέχρι το 1791 που θα τον συνοδεύσει στη Βιέννη .
Στους λίγους μήνες της εκεί παραμονής του ο Ρήγας βρίσκει την ευκαιρία να τυπώσει τα πρώτα του βιβλία.
Έτσι σε ηλικία τριάντα τριών ετών ο αφανής “ γραμματικός ”
Παρουσιάζεται συγγραφέας τριών βιβλίων. Με τα χειρόγραφα έτοι-
μα στις αποσκευές του (ασφαλισμένα μέσα σε μια μαξιλαροθήκη, καθώς έγραφε ο ίδιος αργότερα ) ο Ρήγας κατευθύνεται στα ελληνικά τυπογραφία της Βιέννης για να τυπώσει ότι προλάβει. Τύπωσε τότε μια σειρά διηγήματα, μεταφρασμένα από τα γαλλικά, με τον τίτλο “ Σχολείον των ντελικάτων εραστών ”, και ένα εκλαϊκευμένο εγχειρίδιο αστρονομίας και φυσιογνωσίας με τον τίτλο “ Φυσικής απάνθισμα ”, ακόμα ανήγγειλε και την τύπωση ενός τρίτου βιβλίου, “ Το πνεύμα των νόμων ” του Montesquieu μεταφρασμένο , έκδοση που δεν πρόλαβε να πραγματοποιήσει.
Τον Αύγουστο του 1796 εγκαταλείπει οριστικά την Βλαχία, και έρχεται οριστικά στη Βιέννη όπου αποδύεται σε εκδόσεις χαρτών και βιβλίων, δικών του και ξένων, ξεσηκώνει τους πατριωτικούς κύκλους των ομογενών, παίρνει ηγετική πρωτοβουλία στα απελευθερωτικά σχέδια. Καταστρώνει με φίλους του μακρόπνοα σχέδια εκδοτικών εξορμήσεων, συνδυασμένα με την εθνοδιαφωτιστική προσπάθεια που επέβαλαν οι περιστάσεις .
Τον Οκτώμβρη του 1797 μέσα σε δύο νύχτες τυπωνόταν κρυφά σε 3000 αντίτυπα το επαναστατικό του μανιφέστο, ένα μεγάλο μονόφυλλο πυκνογραμμένο σε μεγάλο σχήμα που περιείχε αρχικά τα πανανθρώπινα συνθήματα, “Ελευθερία - Ισώτης - Αδελφότης ” και περιλάμβανε μια φλογερή Προκήρυξη, έπειτα μια διακήρυξη των Δικαιωμάτων του ανθρώπου και το Σύνταγμα του νέου πολιτεύματος και στο τέλος τον αθάνατο Θούριο.
Οι χάρτες ήταν δύο γεωγραφικοί πίνακες των παραδουναβίων ηγε-μονιών η “ Νέα Χάρτα της Βλαχίας ” και η “ Γενική Χάρτα της Μολδοβίας ”, δύο έργα που αποτελούσαν και υπολογίσιμη ίσως εμπορική επιχείρηση - και η μεγάλη (2*2μ.) δωδεκάφυλλη “ Χάρτα της Ελλάδος ” (1797) γεωγραφικός και ιστορικός πίνακας του αρχαίου και νέου Ελληνισμού, μνημείο πολυμαθείας και φιλοπονίας, πατριδογνωστική εγκυκλοπαίδεια προορισμένη να ανακαλέσει στη μνήμη των ραγιάδων την προγονική τους ιστορία και δόξα. Στον ίδιο χαλκογράφο τύπωσε τότε (1797) και μια εικόνα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, πλαισιομένη με πορτραίτα στρατηγών και εικονογραφικές παραστάσεις μαχών, σκηνές που αναζωπύρωναν την εθνική περηφάνεια των απογόνων του θρυλικού τιμωρού των Ασιατών.
Από τα βιβλία που τύπωσε το ίδιο εκείνο διάστημα στη Βιέννη ο Ρήγας το ένα, ο “ Νέος Ανάρχασις ” (1797) έχει στενή σχέση με το ιστορικό περιεχόμενο της μεγάλης Χάρτας. Η φανταστική περιήγηση στην αρχαία Ελλάδα ( Voyage du jeune Anacharsis en Grece ) (1788) του Γάλλου αββά J.Barthelemy έργο θαυμαστής αρχαιογνωσίας που το διαθερμαίνει βαθύτατη λατρεία προς το κλασσικό μεγαλείο. Δεύτερο βιβλίο τυπωμένο το ίδιο διάστημα είναι ο “Ηθικός Τρίπους” (1797), ένα τρίπτυχο με “ ηθικό ” περιεχόμενο, έργα λογοτεχνικά, που κατοπτρίζουν τα ήθη των ανθρώπων.
Δεν έχομε βέβαια μπροστά μας το συστηματικό έργο ενός αιωνόβιου σοφού αλλά σποραδικές εκδηλώσεις των ανησυχιών, των αναζητήσεων και των φιλοδοξιών ενός αυτοδημιούργητου - αυτοδίδακτου νέου που δεν γνώρισε συστηματικές σπουδές και πανεπιστήμια, αλλά όμως ανάμεσα στις άλλες απασχολήσεις του καλλιεργούσε τα γράμματα, παθιαζόταν για την κατάκτηση και τη διάδοση των “φώτων”.
Πολλά έχουν ειπωθεί για την επιλογή από τον Ρήγα της Βιέννης ως κέντρο της δράσης του. Η Βιέννη ήταν η πρωτεύουσα της πιο αντιδραστικής αυτοκρατορίας, με στενές σχέσεις με την Τουρκία και είχε δημιουργήσει μια τρομερή αστυνομία που είχε ειδικευτεί στην καταστολή των επαναστατικών κινημάτων.
Ο Ρήγας την επέλεξε όμως για ένα ειδικό λόγο. Στην Αυστροουγγαρία υπήρχαν πολυπληθείς ελληνικές παροικίες που είχαν εξελιχθεί πολιτικά σε ριζοσπαστικές. Είναι χαρακτηριστικό ότι το κίνημα του Κατσώνη είχε για κέντρο την Αυστρία. Οι Έλληνες της Αυστροουγγαρίας που αρχικά έγιναν δεκτοί με ευμένεια συναντούσαν μεγάλες δυσκολίες στις δύο τελευταίες δεκαετίες του 18.αι. και αυτό γιατί καθώς αναπτυσσόταν η ντόπια αστική τάξη, παίρνονταν περιοριστικά μέτρα κατά των Ελλήνων.
Οι Έλληνες της Αυστρίας λοιπόν ένιωθαν περισσότερο την ανάγκη της εθνικής ελευθερίας και γι` αυτό είχαν συνδράμει ενεργά και γενναιόδωρα στο κίνημα του Κατσώνη.
Ο ελληνισμός της Αυστροουγγαρίας είχε δεχθεί περισσότερο έντονα την επίδραση της Γαλλικής Επανάστασης. Νιώθοντας την ανάγκη μιας εθνικής αποκατάστασης που θα τον προστάτευε είχε δεχθεί με συγκίνηση τα κηρύγματα “ περί έθνους και εθνικής ελευθερίας ” της Γαλλικής Επανάστασης.
Είχε δει και εκτιμήσει πολύ σωστά το πρόβλημα “Αλή-πασάς”.
Ο Ρήγας επέλεξε την Βιέννη σαν κέντρο της δράσης του παρόλο που ο στενός του φίλος Πασβάνογλου πίστευε ότι το κίνημα που προετοίμαζε έπρεπε να αρχίσει από το Αιγαίο, από κει που ήταν η καρδιά της Ελλάδας. Στη Μολδαβία και τη Βλαχία κυριαρχούσαν οι Φαναριώτες, όμως ο Ρήγας ήθελε να αποφύγει αυτό τον πειρασμό γιατί δεν πίστευαν στις τολμηρές ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης που στάθηκαν και η βάση των δικών του σκέψεων και εμπνεύσεων. Από τη Βιέννη ο Ρήγας βρισκόταν κοντά στην Ελλάδα, κι αποχτούσε αμέσως επαφή με τους κλέφτες και τους αρματολούς που ήταν η βάση του ενός εθνικού κινήματος. Στη Βιέννη άλλωστε εκδόθηκε και η πρώτη ελληνική εφημερίδα από τους αδερφούς Μακρίδη-Πουλιού στα τέλη του 1790 με τον τίτλο “ Εφημερίς ”.Παρόλο που εκδιδόταν κάτω από την αυστριακή λογοκρισία πρόβαλλε έμμεσα τις εθνικές τάσεις. Στην “ Εφημερίδα ” θα συνεργαστεί και ο Ρήγας
και θα την κάνει όργανο προβολής των σκοπών του.
Στη Βιέννη ο Ρήγας είχε οικονομική άνεση παρόλο που δεν είχε συγκεκριμένους πόρους. Έκανε συχνά ταξίδια, κατέλυε σε μεγάλα ξενοδοχεία και τύπωνε τα βιβλία του. Πολλοί μελετητές υποστηρίζουν ότι είχε κάποια οικονομική ενίσχυση από τις γαλλικές υπηρεσίες, με τις οποίες κρατούσε από χρόνια στενή σχέση, αν και μπορεί να είχε μαζέψει δικά του χρήματα την εποχή της κατάρρευσης του τουρκικού στρατού και της φυγής του Μαυρογένη. Ακόμα πρέπει να σημειώσουμε ότι ο Ρήγας συνεργαζόταν στενά με παράγοντες της Βλαχίας που τον κάλυπταν οικονομικά.
Στη Βιέννη επίσης συγκέντρωσε γύρω του ένα κύκλο αφοσιωμένων στις ιδέες και στα προγράμματα του . Ήταν κατά κύριο λόγο νέοι έμποροι που είχαν ενθουσιαστεί με τις γαλλικές ιδέες. Δημιουργήθηκαν διάφοροι κύκλοι στους οποίους μιλούσε ο Ρήγας, που ήταν καλός ρήτορας και κέρδιζε εύκολα το ακροατήριο του. Στη Βιέννη ο Ρήγας συνεχώς κινούταν μεταξύ των Ελλήνων και τους μυούσε στην οργάνωση του, που προετοίμαζε την εθνική εξέγερση. Η επιλογή των προσώπων που μυούσε στα σχέδια του γινόταν προσεκτικά. Στους μυημένους κυκλοφορούσε τα έργα του και κυρίως το “Θούριο”, το επαναστατικό του κήρυγμα. Το κυκλοφορούσε χειρόγραφο που οι μυημένοι το αντέγραφαν και το έδιναν σε άλλους, για να κάνουν το ίδιο και αυτοί, και τα μηνύματα του έτσι έφταναν ως την Ελλάδα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου